Giriş ve Tanım

Hiperaktivite, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olarak bilinen nörogelişimsel bir bozukluğun temel belirtilerinden biridir. Aşırı hareketlilik, dürtüsellik ve dikkat eksikliği ile karakterize edilen bu durum, bireyin günlük yaşamını, akademik başarısını ve sosyal ilişkilerini olumsuz etkileyebilir. Hiperaktivite, bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan aşırı hareketlilik ve huzursuzluk hali olarak tanımlanır.

Görülme Sıklığı

DEHB, çocukluk çağında en sık görülen nörogelişimsel bozukluklardan biridir. Dünya genelinde çocukların yaklaşık %5-7'sini etkilediği tahmin edilmektedir. Erkek çocuklarda kız çocuklara göre daha sık görülür. DEHB belirtileri ergenlik ve yetişkinlik döneminde de devam edebilir.

Belirtiler

Hiperaktivite belirtileri bireyden bireye farklılık gösterebilir, ancak yaygın olarak görülen belirtiler şunlardır:

• Aşırı Hareketlilik: Yerinde duramama, sürekli kıpırdanma, koşuşturma veya tırmanma gibi davranışlar.
• Dürtüsellik: Sırasını beklemekte zorlanma, başkalarının sözünü kesme, ani ve düşünmeden hareket etme.
• Dikkat Eksikliği: Dikkatini sürdürmekte zorlanma, detaylara dikkat etmeme, görevleri tamamlamakta güçlük çekme.
• Konuşkanlık: Aşırı konuşma, soruları tamamlamadan cevap verme.
• Huzursuzluk: Sürekli bir iç huzursuzluk hali, sabırsızlık.

Tanılama Yöntemleri

DEHB tanısı, uzman bir çocuk ve ergen psikiyatristi veya nörolog tarafından konulmalıdır. Tanılama süreci genellikle aşağıdaki adımları içerir:

• Detaylı Hasta Öyküsü: Bireyin ve ailesinin geçmişi, belirtilerin başlangıcı ve şiddeti hakkında bilgi toplanır.
• Gözlem ve Değerlendirme: Bireyin davranışları gözlemlenir ve standart değerlendirme ölçekleri kullanılır.
• Nöropsikolojik Testler: Dikkat, hafıza ve yürütücü işlevler gibi bilişsel beceriler değerlendirilir.
• Fiziksel Muayene: Altta yatan tıbbi nedenlerin ekarte edilmesi için fiziksel muayene yapılır.
• Ergoterapi Değerlendirmesi: Ergoterapistler, bireyin günlük yaşam aktivitelerindeki (GYA) performansını, duyusal işleme becerilerini ve çevresel faktörleri değerlendirir.

Ergoterapi Yaklaşımı ve Tedavi Yöntemleri

DEHB tedavisinde ergoterapistler, bireyin günlük yaşam aktivitelerine (GYA) katılımını artırmayı hedefleyen bütüncül bir yaklaşım benimserler. Ergoterapistler tarafından uygulanan yaygın tedavi yöntemleri şunlardır:

• Duyusal Entegrasyon Terapisi: Bireyin duyusal girdileri düzenleyerek dikkatini ve odaklanmasını artırmaya yönelik aktiviteler uygulanır.
• Günlük Yaşam Becerileri Eğitimi: Giyinme, yemek yeme, kişisel bakım ve ev işleri gibi günlük aktiviteleri bağımsız olarak gerçekleştirmesi için bireye beceriler öğretilir.
• Yürütücü İşlev Becerileri Eğitimi: Planlama, organizasyon, zaman yönetimi ve problem çözme gibi yürütücü işlev becerilerini geliştirmeye yönelik stratejiler öğretilir.
• Sosyal Beceri Eğitimi: Akranlarıyla etkileşim kurma, iletişim kurma ve iş birliği yapma gibi sosyal becerilerini geliştirmeye yönelik aktiviteler uygulanır.
• Oyun Terapisi: Oyun yoluyla bireyin dikkatini, odaklanmasını, dürtü kontrolünü ve sosyal becerilerini geliştirmeye yönelik aktiviteler uygulanır.
• Çevresel Düzenleme: Bireyin dikkatini dağıtan unsurları azaltmak ve daha yapılandırılmış bir ortam sağlamak için okul, ev ve iş ortamında düzenlemeler yapılır.
• Ergoterapi Müdahaleleri: Ergoterapistler, bireyin yaşına, gelişim düzeyine ve ihtiyaçlarına uygun olarak bireyselleştirilmiş müdahaleler planlar ve uygular.

Aile ve Eğitimcilere Yönelik Öneriler

Hiperaktiviteye sahip bireylere destek olmak için ailelerin ve eğitimcilerin dikkat etmesi gereken bazı noktalar şunlardır:

• Sabırlı ve Anlayışlı Olun: Bireyin davranışlarının kasıtlı olmadığını unutmayın.
• Olumlu Pekiştirme Kullanın: Olumlu davranışları ödüllendirerek teşvik edin.
• Sınırları Net Bir Şekilde Belirleyin: Kuralları açık ve tutarlı bir şekilde ifade edin.
• Yapılandırılmış Bir Ortam Sağlayın: Günlük rutinler ve düzenli aktiviteler oluşturun.
• Uzman Desteği Alın: Bireyin ve ailenin ihtiyaçlarına uygun tedavi ve destek hizmetleri alın.
• Ergoterapiye Yönlendirme: Bireyin günlük yaşam aktivitelerinde zorluklar yaşıyorsa, ergoterapi değerlendirmesi ve müdahaleleri için bir ergoterapiste yönlendirin.

Sonuç

Hiperaktivite, bireyin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilen bir durumdur. Ancak erken tanı, uygun ergoterapi yaklaşımları ve destek hizmetleri ile bireylerin potansiyellerini en üst düzeye çıkarmaları mümkündür. Ailelerin, eğitimcilerin ve sağlık profesyonellerinin iş birliği, hiperaktiviteye sahip bireylerin başarılı ve mutlu bir yaşam sürmelerine yardımcı olabilir.