Giriş ve Tanım

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), çocukluk çağında başlayan ve bireyin sosyal etkileşim, iletişim ve davranışlarını etkileyen nörogelişimsel bir bozukluktur. OSB, geniş bir yelpazede farklı belirtilerle kendini gösterir ve her çocukta farklı bir şekilde ortaya çıkabilir. OSB'li çocuklar, sosyal etkileşimde zorluklar yaşayabilir, tekrarlayıcı davranışlar sergileyebilir ve duyusal hassasiyetlere sahip olabilirler.

Görülme Sıklığı

OSB, çocukluk çağında giderek daha sık tanı konulan bir durumdur. Dünya genelinde çocukların yaklaşık %1-2'sini etkilediği tahmin edilmektedir. Erkek çocuklarda kız çocuklara göre daha sık görülür. Genetik yatkınlık, çevresel faktörler ve nörogelişimsel farklılıklar OSB gelişiminde rol oynayabilir.

Çocuklarda Görülebilecek Belirtiler

OSB belirtileri, yaşa ve gelişim düzeyine göre farklılık gösterebilir. Yaygın olarak görülen belirtiler şunlardır:

• Sosyal Etkileşim Zorlukları:
  • Göz temasından kaçınma veya sınırlı göz teması
  • Akranlarıyla arkadaşlık kurmakta zorluk
  • Duyguları anlamakta veya ifade etmekte zorluk
  • Sosyal ipuçlarını anlamakta zorluk
  • Karşılıklı konuşmaları başlatmakta veya sürdürmekte zorluk
• İletişim Zorlukları:
  • Konuşmada gecikme veya gerileme
  • Konuşmayı anlamakta veya kullanmakta zorluk
  • Tekrarlayıcı veya basmakalıp konuşma
  • Sözel olmayan iletişimde zorluklar (jestler, mimikler)
  • Soyut kavramları anlamakta zorluk
• Tekrarlayıcı Davranışlar ve İlgi Alanları:
  • Tekrarlayıcı hareketler (el çırpma, sallanma)
  • Nesneleri belirli bir şekilde düzenleme ihtiyacı
  • Rutine bağlılık ve değişikliklere direnç
  • Yoğun ve sınırlı ilgi alanları
  • Duyusal hassasiyetler (ışık, ses, dokunma)

Tanılama Yöntemleri

OSB tanısı, uzman bir çocuk ve ergen psikiyatristi, klinik psikolog veya gelişimsel pediatrist tarafından konulmalıdır. Tanılama süreci genellikle aşağıdaki adımları içerir:

• Detaylı Hasta Öyküsü: Çocuğun ve ailesinin geçmişi, OSB belirtilerinin başlangıcı ve şiddeti hakkında bilgi toplanır.
• Gelişimsel Değerlendirme: Çocuğun dil, iletişim, sosyal ve bilişsel becerileri standart testlerle değerlendirilir.
• Gözlem: Çocuğun davranışları doğal ortamlarda (ev, okul) gözlemlenir.
• Ergoterapi Değerlendirmesi: Ergoterapistler, çocuğun günlük yaşam aktivitelerindeki (GYA) performansını, duyusal işleme becerilerini ve çevresel faktörleri değerlendirir.

Ergoterapi Yaklaşımı ve Tedavi Yöntemleri

OSB tedavisinde ergoterapistler, çocuğun günlük yaşam aktivitelerine (GYA) katılımını artırmayı hedefleyen bütüncül bir yaklaşım benimserler. Ergoterapistler tarafından uygulanan yaygın tedavi yöntemleri şunlardır:

• Duyusal Entegrasyon Terapisi: Çocuğun duyusal hassasiyetlerini anlamaya ve düzenlemeye yönelik aktiviteler uygulanır.
• Sosyal Beceri Eğitimi: Çocuğun iletişim kurma, akranlarıyla etkileşim kurma ve sosyal ipuçlarını anlama becerilerini geliştirmeye yönelik aktiviteler uygulanır.
• Oyun Terapisi: Oyun yoluyla çocuğun duygusal ifadesini, sosyal becerilerini ve problem çözme becerilerini geliştirmeye yönelik aktiviteler uygulanır.
• Günlük Yaşam Becerileri Eğitimi: Çocuğun günlük yaşam aktivitelerini (giyinme, yemek yeme, okula gitme) bağımsız olarak gerçekleştirmesi için beceriler öğretilir.
• Çevresel Düzenleme: Çocuğun duyusal hassasiyetlerini azaltmak ve daha yapılandırılmış bir ortam sağlamak için okul, ev ve diğer ortamlarda düzenlemeler yapılır.
• Ergoterapi Müdahaleleri: Ergoterapistler, çocuğun yaşına, gelişim düzeyine ve ihtiyaçlarına uygun olarak bireyselleştirilmiş müdahaleler planlar ve uygular.

Ebeveynlere ve Eğitimcilere Yönelik Öneriler

OSB'li çocuklarla başa çıkmak için ebeveynlerin ve eğitimcilerin dikkat etmesi gereken bazı noktalar şunlardır:

• Sabırlı ve Anlayışlı Olun: Çocuğun davranışlarının kasıtlı olmadığını unutmayın.
• Yapılandırılmış Bir Ortam Sağlayın: Çocuğun günlük rutinlerini ve aktivitelerini düzenleyin.
• Görsel Destekler Kullanın: Çocuğun iletişimi ve sosyal ipuçlarını anlamasına yardımcı olmak için görsel materyaller kullanın.
• Olumlu Pekiştirme Kullanın: Çocuğun olumlu davranışlarını ödüllendirerek teşvik edin.
• Uzman Desteği Alın: Çocuk ve aile için profesyonel yardım alın.
• Ergoterapiden Yararlanın: Çocuğun günlük yaşam becerilerini geliştirmek için bir ergoterapiste başvurun.

Sonuç

OSB, çocukların yaşam kalitesini etkileyebilen bir durumdur. Ancak erken tanı, uygun ergoterapi yaklaşımları ve destek hizmetleri ile çocukların potansiyellerini en üst düzeye çıkarmaları ve bağımsız bir yaşam sürmeleri mümkündür. Ailelerin, eğitimcilerin ve sağlık profesyonellerinin iş birliği, OSB'li çocukların başarılı ve mutlu bir yaşam sürmelerine yardımcı olabilir.